Kópasker

Þorpið sækir nafn sitt til skers er fyrrum gekk út í sjóinn og núverandi hafnargarður stendur á. Norðan við það er Langasker og Kolla vestast á því. Víkurnar sitt hvoru megin heita Syðri- og Ytri- Krókur. Fyrsta íbúðarhúsið á Kópaskeri, Bakka, reisti Árni Ingimundarson frá Brekku árið 1912. Húsið brann um áramótin 1988-1989, en þar má sjá minningarskjöld um húsið. Bakkafjölskyldan var stór og setti svip sinn á þorpið. Þótt húsrýmið væri ekki mikið var hjartarými og gestrisni húsráðendanna þeim um meiri og alltaf hægt að veita gestum beina og húsaskjól.

Kópasker (Kópaskersvogur) var löggiltur verslunarstaður 1879. Kaupfélag Norður-Þingeyinga (KNÞ) var stofnað 1894 og hóf uppbyggingu fyrir starfsemi sína á staðnum. Fyrsta verslunarhúsið var byggt 1908 en brann 1943. Nýtt verslunarhús var byggt 1944-45 og þar var auk verslunarinnar, skrifstofuaðstaða félagsins.  Í viðbyggingu við verslunarhúsið rak kaupfélagið hótel til margra ára en eftir að Kaupfélagið hætti starfsemi 1989 var hótelið rekið af einstaklingum um nokkurra ára skeið. Kaupfélagshúsið er myndarleg bygging og fallega hönnuð. Þar er nú stjórnsýsluhús svæðisins, bankaþjónusta og pósthús. Á engan er  hallað þótt hér sé sérstakleg getið tveggja kaupfélagsstjóra, þeirra Björns Kristjánssonar og Þórhalls sonar hans sem stýrðu félaginu í hálfa öld eða frá árinu 1916–1966. Völd þeirra og áhrif voru mikil og báðir lögðu metnað í vöxt og viðgang héraðsins. Björn og kona hans, Rannveig Gunnarsdóttir, byggðu húsið Útskála – stórt og vandað íbúðarhús, sem allir þekktu. Þar var síðar afgreiðsla Pósts&Síma en húsinu hefur nú verið breytt í smærri íbúðir. Þórhallur og kona hans Margrét Friðriksdóttir, byggðu Sandhóla – myndarlegt íbúðarhús, sem fram eftir síðustu öld var bæði mannmargt og fjölsótt kaupfélagsstjóraheimili.

Kaupfélag Norður-Þingeyinga var stöndugt félag með traustan rekstur fram eftir allri 20. öldinni. Áhrifa þess gætti víða og segja má að það, sem önnur kaupfélög, hafi að hluta til tekið á sig skyldur sveitarfélagsins – stóð að menningarviðburðum – studdi verkefni sem til framfara máttu teljast og annaðist margt það sem enginn sá sér hag í en byggðarlaginu var nauðsyn á. Auk verslunar var á vegum þess rekið sláturhús, frystihús - þar sem almenningur átti kost á frystihólfum fyrir matvæli sín, sláturgerð, olíuverslun, vélaverkstæði, trésmíðaverkstæði, flutningaþjónusta, skipaafgreiðsla, flugafgreiðsla og þá átti félagið skurðgröfu og snjóbíl svo eitthvað sé nefnt. Starfsvæði KNÞ náði austur að hreppamörkum Presthólahrepps og Svalbarðshrepps og hafði útibú á Raufarhöfn. Síðar var stofnað sjálfstætt kaupfélag á Raufarhöfn. Þá rak KNÞ um tíma birgðastöðvar í Kelduhverfi og á Hólsfjöllum.

Nú er á staðnum ágætt bifreiðaverkstæði, Röndin, vöruafgreiðsla flutningabíla, starfsstöð RARIK, ýmiss verktakastarfsemi og önnur þjónusta. 

Ágæt dagvöruverslun – Búðin er í viðbygginu gamla kaupfélagshússins og býður upp á flestar þær vörur sem heimilin þarfnast dags daglega.

Sumarið 1971 tók þorpið miklum breytingum en þá voru byggð ein sjö íbúðarhús við einu og sömu götuna enda nóg af fólki sem vildi setjast þar að og í framhaldi af því voru byggð mörg hús á staðnum. Íbúatalan hefur lengi verið um 130 manns og þorpið haldið sínum fólksfjölda sem rekja má að stórum hluta til þess að þar er miðstöð þjónustu fyrir nærliggjandi sveitir auk þorpsins.

Alltaf hefur verið róið til fiskjar frá Kópaskeri, enda örstutt á fengsæl fiskimið. Einstaklingar gerðu út smábáta og í seinni tíð hafa aðkomubátar landað afla sínum á Kópaskeri. Á áttunda áratug síðustu aldar og fram um aldamót, var með hléum starfrækt rækjuvinnsla á staðnum, fyrst sem hlutafélag í eigu heimamanna, síðar með hlutdeild aðila frá Raufarhöfn og Húsavík. Veitti hún mörgum atvinnu og voru rækjuveiðarnar mikil lyftistöng fyrir byggðarlagið meðan þeirra naut við. Þá eru grásleppuveiðar stundaðar frá staðnum.

Hitaveita er á Kópaskeri og vatnið leitt þangað úr borholu í Öxarfirði.

Heilsugæsla er á staðnum með héraðslækni sem hefur haft þar aðsetur í tugi ára. Sú þjónusta er ómetanleg fyrir svo fámennt en stórt og dreift byggðarlag.

Stóra-Mörk nefnist ný félagsmiðstöð fyrir aldraða í sveitarfélaginu, þar sem boðið er upp á viðveru og ýmsar tómstundir alla virka daga auk hádegisverðar. Barnaskóli sveitarinnar var áður í Núpasveitarskóla við Snartarstaði en flutti í nýtt húsnæði á Kópaskeri 1978. Nú hefur kennslu þar verið hætt og börnin sækja skóla í Lund.

Í barnaskólahúsinu er starfrækt Skjálftasetið þar sem ferðamenn geta fræðst um þær miklu jarðhræringar sem dundu á héraðinu 1975 og 1976 og enduðu með stóra Kópaskersskjálftanum 13. janúar 1976. Mikið tjón varð af þessum skjálftum, einkum á húsum og öðrum mannvirkjum.  Í þessum látum urðu talsverðar skemmdir á bryggjunni sem lagfærðar voru.  Þá var byggður allmikill varnargarður til hlífðar höfninni.

Sem fyrr segir sá Kaupfélag Norður- Þingeyinga um slátrun og afurðasölu fyrir bændur en eftir daga þess var stofnað félagið Fjallalamb sem er myndarleg og vel þekkt afurðastöð. Er aðsetur Fjallalambs á Röndinni, sjávarkambi suður af þorpinu, þar sem er að finna merkar jarðfræðiminjar, meðal annars setlög með steingervingum.

Núverandi flugvöllur svæðisins er upp af Grímshöfninni þar sem Kópaskersviti stendur. Flugvöllurinn er með tveimur flugbrautum. Um margra ára skeið var haldið uppi áætlunarflugi til Kópaskers, fyrst af Flugfélagi Íslands og síðar af öðrum aðilum. Ágæt aðstaða er fyrir ferðafólk; gisting og tjaldstæði.